Głuszec (Tetrao urogallus) jest największym i najrzadszym przedstawicielem kuraków w Polsce. Wymienia się go w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunek skrajnie zagrożony wyginięciem. Jego liczebność jest szacowana na około 500-550 ptaków żyjących w 4 izolowanych populacjach w naszym kraju.

Jednym z miejsc, w którym występuje jest Puszcza Solska.  Szacuje się, że żyje tu jedynie  120 ptaków, z czego w Nadleśnictwie Janów Lubelski ok. 20 szt. Nieco więcej, bo ok. 30 osobników bytuje aktualnie na terenie Nadleśnictwa  Biłgoraj, zaś najsilniejszą jest populacja w Nadleśnictwie Józefów - ok. 70 szt.
Ze względu na fakt, iż istnienie głuszców w Puszczy Solskiej jest zagrożone nie podlega dyskusji, że musimy pomóc przetrwać temu pięknemu leśnemu kurakowi. Dlatego zdecydowaliśmy się na realizację projektu „Restytucja i czynna ochrona głuszca w Puszczy Solskiej”.

Projekt był realizowany w latach 2018-2022 w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, priorytet. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, działanie: 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna, działania o charakterze dobrych praktyk związane z ochroną zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych.

Realizowały go wspólnie:

·         Nadleśnictwo Janów Lubelski- Beneficjent

·         Nadleśnictwo Biłgoraj - podmiot upoważniony do ponoszenia wydatków,

·         Nadleśnictwo Józefów - podmiot upoważniony do ponoszenia wydatków.

Jego celem było utrzymanie zanikającej populacji głuszca, jego siedlisk i stworzenie warunków do jej odbudowy. Głównym efektem realizacji projektu jest oczekiwany wzrost liczebności głuszców w Lasach Janowskich,  i co z tym związane wzmocnienie populacji w całej Puszczy Solskiej.

Koszty kwalifikowalne projektu wynoiosły  8 445 516,10 zł brutto, z czego  dofinansowanie z POIiŚ to 85 % tj. 7 178 688,67 zł. Pozostałą część stanowiły środki Funduszu Leśnego oraz środki własne nadleśnictw realizujących poszczególne zadania.

W Nadleśnictwie Janów Lubelski projektem objęty był  teren 8 leśnictw wschodniej  i centralnej części Lasów Janowskich, gdzie występują warunki środowiskowe odpowiadające głuszcowi i gdzie obserwowane są ptaki.
Z uwagi na skrajnie niską liczebność tutejszej populacji jednym z podstawowych zadań było wsiedlanie w latach 2019-2022 ok. 66-90 osobników głuszca na teren Nadleśnictw Janów Lubelski i Biłgoraj.  Wprowadzanie ptaków pochodzących z hodowli wolierowej w Nadleśnictwie Leżajsk odbywalo się przy wykorzystaniu specjalnych powierzchni adaptacyjnych  zgodnie z metodą „bom to be free".  Właściwe przygotowanie powierzchni adaptacyjnej jest jednym z podstawowych elementów wsiedlenia.  Dzięki odpowiedniemu wyposażeniu tj. fladry, odstraszacze akustyczne, czy elektryzatory młode ptaki  w pierwszych, najbardziej krytycznych tygodniach od wypuszczenia chronione były przed presją drapieżników. Podczas pobytu ptaków w wolierach były one całodobowe objęte nadzorem.

W ramach projektu czynnej ochrony głuszca w Nadleśnictwie Janów Lubelski zrealizowano także szereg działań mających na celu poprawę warunków siedliskowych dla gatunku tj. redukcja liczby drapieżników (w tym jastrzębia), ograniczenie rozprzestrzeniania gatunków inwazyjnych (czeremcha amerykańska), usuwanie nadmiernej ilości podszytów i podrostów w ostojach, wykładanie gastrolitów.

W celu określenia presji drapieżników na populację głuszca prowadzony był szeroko rozumiany monitoring, w tym genetyczny.

We wszystkich trzech nadleśnictwach zatrudnieni zostali koordynatorzy oraz pracownicy obsługujący część terenową projektu. W ramach projektu był także kupowany sprzęt i materiały niezbędne do prawidłowej realizacji zadań m.in. pułapki  żywołowne, nadajniki telemetryczne/loggery dla ptaków objętych monitoringiem telemetrycznym, fotopułapki, odbiorniki GPS, aparaty fotograficzne, lornetki, komputery, zamrażarki na pokarm dla ptaków przebywających w wolierach, kartony i obrączki dla ptaków.  Zadania objęły także działania  promocyjno-informacyjne.

Wszystkie zadania z zakresu wsiedlania ptaków, metody prowadzenia monitoringu, jak i wiele innych zabiegów ochrony czynnej były przeniesione z Nadleśnictwa Ruszów realizującego projekt ochrony gatunku na terenie Borów Dolnośląskich. Działania tam wykonywane cechują się wysoką skutecznością i są wynikiem stosowania kombinacji krajowych i zagranicznych doświadczeń w zakresie ochrony głuszca.

Nie ulega wątpliwości, że głuszec jest gatunkiem wymagającym stosowania kompleksowych, długookresowych działań ochronnych, będących odpowiedzią na złożone przyczyny wymierania. Dziś wiemy, że jedynie ochrona czynna może uchronić te piękne ptaki przed wyginięciem w Polsce. Sukces takich działań jest możliwy tylko przy zaangażowaniu wielu osób i instytucji w programy jego ochrony .

Nr projektu: POIS.02.04.00-00-0047/17

Od 01.01.2024r. Nadleśnictwo Janów Lubelski kontynuuje realizację działań związanych z ochroną głuszca z wykorzystaniem środków z Funduszu Leśnego.

Informacje z realizacji projektu (kliknij poniżej):

1. Nowi lokatorzy w Lasach Janowskich

2. Scenariusze z natury

Zgodnie z Wytycznymi w zakresie postępowania z podejrzeniami nadużyć finansowych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych uruchomiony został tzw. mechanizm sygnalizacyjny, umożliwiający zgłaszanie podejrzeń wystąpienia nadużyć finansowych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (kliknij po więcej szczegółów)